- İçindekiler -
- Gemi Adamı İş Kazası Nedir?
- Gemi Adamı Kimdir? (Hukuki Tanım)
- Denizcilerin İş Kazası Şartları Nelerdir?
- Türk Bayraklı Gemide Gemi Adamı İş Kazası Hakları
- Yabancı Bayraklı Gemide Gemi Adamı İş Kazası Hakları
- ITF – MLC – PNI Sigortalarında Tazminat Yapısı
- Gemi Adamı İş Kazasında Tazminat Nasıl Hesaplanır?
- Gemi Adamı İş Kazasında Hukuki Süreç (A’dan Z’ye)
- Gemi Adamı İş Kazasında En Önemli Faktör
Gemi Adamı İş Kazası Nedir?
Gemi adamı iş kazası, bir diğer deyişle denizci iş kazası, denizcilik sektöründe çalışan bir gemi personelinin gemide veya gemiyle bağlantılı bir görevin ifası sırasında ani, beklenmedik bir olay sonucu bedensel veya ruhsal olarak zarar görmesi hâlidir. Bu tanım, kara iş hukukundaki iş kazası kavramından daha geniştir; zira denizcilik faaliyetleri doğası gereği çok daha fazla tehlike içerir ve bu nedenle iş kazası kabulü gemi çalışanı lehine yorumlanır.
Yıllardan beridir hizmetini vermiş olduğumuz bu alan hakkında kapsamlı olarak okuyucularımızı bilgilendireceğiz. Metinde eksik olduğunu düşündüğünüz bir konu bulunması halinde bizlerle iletişime geçebilir ve konuyu ayrıca değerlendirmesini birlikte yapabilir ve yazımıza ekleyebiliriz.
Bu nedenle ulusal ve uluslararası mevzuatlar, gemi adamlarını diğer sektör çalışanlarından ayrı bir hukuki koruma kategorisine almıştır. Bir olayın “deniz iş kazası” sayılması; geminin bayrağı, kazanın yeri, gemi adamının görevi ve gemi ile olan bağının kesilip kesilmediği gibi unsurlar değerlendirilerek yapılır. Yüksek aranma hacmine sahip “deniz iş kazası nedir”, “denizde iş kazası hangi durumlarda kabul edilir”, “gemi adamının kaza hakları nelerdir” gibi önemli soruların cevabı aşağıda ayrıntılı biçimde açıklanmıştır.
Gemi Adamı Kimdir? (Hukuki Tanım)
854 Sayılı Deniz İş Kanunu’na göre gemi adamı; bir hizmet akdine dayanarak gemide çalışan kaptan, zabit, tayfa, makinist, teknisyen, kamarot, aşçı ve benzeri tüm personeli ifade eder. Gemi üzerinde işveren adına fiilen çalışan herkes, hukuken gemi adamı statüsündedir ve bu statü, iş kazası hâlinde geniş koruma sağlar. Bunun yanında tersane ve liman çalışanları da aynı kategoridedir.
Denizcilerin İş Kazası Şartları Nelerdir?
Bir olayın gemi adamı iş kazası veya denizci iş kazası olarak kabul edilmesi için öğeleri:
- Olayın ani ve öngörülemez olması,
- Gemi üzerinde veya gemiyle bağlantılı bir iş sırasında gerçekleşmesi,
- Gemi adamının bedensel veya ruhsal zarar görmesi,
- İşin yürütümü ile illiyet(ilgililik bağı) bağı kurulabilmesi,
şeklinde özetlenebilir. Denizde meydana gelen doğal tehlikeler (fırtına, dalga çarpması gibi) dahi kazanın iş kazası olarak kabul edilmesine engel değildir.
Türk Bayraklı Gemide Gemi Adamı İş Kazası Hakları
Türk bayraklı gemide çalışan gemi adamı iş kazası geçirdiğinde, 854 Sayılı Deniz İş Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, SGK mevzuatı ve Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır. En önemli koruma, TTK’nın öngördüğü donatanın kusursuz sorumluluğudur. Bu ilkeye göre donatan, kusuru olmasa dahi gemi adamı iş kazasından doğan zararlardan sorumlu tutulabilir.
SGK’ya bildirim zorunludur; geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri bağlanabilir. Ayrıca gemi adamı, işverene karşı maddi ve manevi tazminat davası açma hakkına sahiptir.
Yabancı Bayraklı Gemide Gemi Adamı İş Kazası Hakları
Yabancı bayraklı gemide çalışan Türk denizciler için iş kazası süreçleri çok ulusludur. Kazanın ardından ITF toplu iş sözleşmeleri, MLC 2006 hükümleri, bayrak devleti hukuku, iş sözleşmesi hükümleri ve çoğu kez Türk mahkemeleri devreye girer. Bu çok katmanlı yapı, çoğu zaman tazminatın yerli gemilere göre çok daha yüksek olmasını sağlar.
-
Yerli bayraklı gemide SGK güvencesi + donatanın kusursuz sorumluluğu + ulusal tazminat hükümleri uygulanır.
-
Yabancı bayraklı gemide ITF, MLC 2006 ve PNI kulüpleri devreye girer; tazminatlar çoğunlukla USD üzerinden ve çok daha yüksek seviyelerde ödenir.
-
Her iki durumda da kazanın doğru raporlanması, delillerin toplanması, güçlü ve referanslı bir mail trafiği ve hukuki sürecin özenle yürütülmesi gereklidir.
ITF – MLC – PNI Sigortalarında Tazminat Yapısı
ITF sözleşmelerine tabi gemilerde ölüm ve tam iş göremezlik hâllerinde tazminatlar çoğunlukla 150.000 – 425.000 USD aralığındadır. MLC 2006 ise gemi adamının çalışma koşullarını ve iş kazası sonrası haklarını uluslararası standartlara bağlar. Asıl ödeme güvencesi ise P&I sigorta kulüpleridir. P&I sigortası, tedavi giderlerini, repatriation süreçlerini, ekonomik kayıpları ve tazminatları karşılayan global bir sigorta yapısıdır.
Yabancı bayraklı gemilerin büyük çoğunluğu, donatanların sorumluluklarını güvence altına almak amacıyla PNI Kulüpleri olarak bilinen uluslararası sigorta mekanizmalarına üyedir.
PNI sigortası, gemi adamı iş kazası veya deniz iş kazasında:
-
Tedavi giderlerini,
-
Repatriation (ülkeye dönüş masraflarını),
-
Geçici konaklama masraflarını,
-
Kaybedilen gelir ödemelerini,
-
Ölüm ve sürekli iş göremezlik tazminatlarını,(esas tazminat alacağı)
-
Hukuki masrafları,
-
Gemiye dair sorumlulukları
karşılayan son derece güçlü global bir sigorta türüdür. Bir Türk denizcisinin yabancı bayraklı gemide iş kazası geçirmesi halinde çoğu ödeme, işveren değil PNI sigorta kulübü tarafından yapılmaktadır. Bu da denizci açısından tahsilatın daha güvenli ve hızlı olmasını sağlar.
Gemi Adamı İş Kazasında Tazminat Nasıl Hesaplanır?
Türk bayraklı gemilerde tazminat hesaplaması; gemi adamının yaşı, maaşı, mesleki gelişim potansiyeli, iş göremezlik oranı ve kusur durumu dikkate alınarak aktüerya bilirkişiler tarafından yapılır. Yabancı bayraklı gemilerde ise ITF tarifeleri ve P&I kulüplerinin ödeme ölçütleri esas alınır ve ödemeler genellikle USD cinsinden yapılır. ITF limiti üstündeki alacaklar için de Türkiye veya bayrak ülkesinde ayrıca dava açılmaktadır. Bizim önerimiz öncelikle sigorta şirket limitinin alınması ve sonrasında artan bakiye haklar için dava açılması yönündedir. Zira gemi adamının sağlık sorunları sebebiyle uzun süre, bazen tamamen seferden men olması sebebiyle ekonomik güçlüğü ön ödemelerle toparlanmakta, sonra esas tazminat kalemleri için ulusal ve yerel anlamda mücadele verilmektedir.
Gemi Adamı İş Kazasında Hukuki Süreç (A’dan Z’ye)
Kaza durumunda öncelikli adımlarımız konunun uzun bir yargı seyrine girmesindense, sigorta şirketine bildirim, diyalog ve hakların kullanılması baskısı ile sulh ile neticelenmesi yönündedir. Gemi adamı iş kazasında hukuki süreç; kaza raporunun düzenlenmesi, logbook’a işlenmesi, delillerin korunması, tanık beyanlarının alınması, SGK bildirimi (yerli gemilerde), işverene resmi ihbar, gerekiyorsa konsolosluktan destek alınması ve tazminat sürecinin başlatılması adımlarını içerir.
Kazanın yabancı bayraklı gemilerde ve uluslarası sularda-başka ülke sularında gerçekleşmesi halinde ise kıyasen ITF ten yargılama mercii istenilebilmekte veya doğrudan kazanın gerçekleştiği bağlı ülke yargılamasına gidilebilmektedir. Türk yargısının kararlarının BM ve G30 ülkelerinde %98 oranında kabul edilmesi sebebiyle Türk vatandaşlarının davalarını Türkiye de açmalarını genellikle tavsiye etmekteyiz.
Yetkili mahkeme çoğu durumda Türk mahkemeleridir; özellikle iş sözleşmesinin Türkiye’de imzalanması, işverenin Türkiye’de acente bulundurması veya zararın Türkiye’de sonuç doğurması hâlinde Türk yargısı yetkilidir.
Gemi Adamı İş Kazasında En Önemli Unsur Geminin Bayrağıdır
Gemi adamı iş kazası hukuki olarak son derece teknik bir alandır. Türk bayraklı gemilerde SGK güvencesi, donatanın kusursuz sorumluluğu ve ulusal tazminat hükümleri geçerliyken, yabancı bayraklı gemilerde ITF, MLC 2006 ve P&I sigortaları devreye girer ve tazminat tutarları çoğunlukla çok daha yüksek olur. Bu nedenle her gemi adamı iş kazası, uzmanlık gerektiren özel bir hukuki inceleme ile yürütülmelidir.
Zira; kaptan, donatan, acente ve sigorta şirketleri ile mail trafiği, hangi ülkenin hangi belgeyle işlem yaptığı, aktif sendika varsa bu yöndeki haklar, işçinin indirildiği liman ülkesindeki medikal işlemlerindeki belgelerin toplanması tek başına ayrı birer tecrübe isteyen süreçlerdir.
İncelenecek çokça konu olması ve metnin dağınık olmaması için aşağıdaki sıkça sorulan sorulardan biri sizin için uygunsa bize ulaşabilirsiniz.
1. Deniz iş kazası nedir?