Müsadere Nedir? İtiraz ve Tedbirlerin Kaldırılma Süreci

Müsadere Kararı ile Karşı Karşıya mısınız? Mal Varlığına El Koyma Süreci ve İtiraz Yolları

Müsadere, Türk Ceza Kanunu madde 54 ve 55’te düzenleme alanı bulan, Türk ceza hukuku gereğince bir güvenlik tedbiri olup bir ceza müessesesi değildir.

Makalemiz boyunca “müsadere nedir, müsadere sistemi, müsadere sistemi nedir, müsadere ne demek, müsadere usulü nedir, müsadere sistemi ne demek, müsadere usulü, müsadere uygulaması nedir, müsadere sistemi amacı, müsadere hukukta ne demek, özel müsadere nedir, müsaderesine karar verilmesi ne demek, kazanç müsaderesi, ruhsatlı silah müsaderesi, genel müsadere cezası nedir, eşya müsaderesi nedir” konularını detaylıca incelemiş olacağız.

Hemen belirtelim ki Anayasa madde 38 gereğince Türk Ceza Hukuku’nda genel müsadere, yani kişinin tüm malvarlığı üzerinde müsadere yasak olup özel müsadere kabul edilmektedir. Bu noktada da özel müsadere gereğince müsadere edilecek eşya veya kazancın işlenen suç ile ilgisi olmalıdır.

Diyebiliriz ki bir eşyanın veya kazancın müsadere edilebilmesi için ön koşulumuz, o eşyanın veya kazancın işlenen suç ile ilgisi olmasıdır. İşlenen suç ile ilgisi olmayan eşya, kazanç, para gibi malvarlığı değerleri müsadere edilememektedir.

Uygulamada müsadere yerine eşyanın imhası veya tasfiyesine mahkemece karar verildiği görülebilir. Burada eşyanın imhasından veya tasfiyesinden ziyade müsadereye gidilmesi uygun olmaktadır kanaatindeyiz.

1. Müsadere Nedir?

İşlenen suçla ilgili bazı eşyanın veya kazancın mülkiyetinin devlete aktarılmasını sağlayan güvenlik tedbirine müsadere denmektedir. Anayasa madde 38 gereğince Türk Ceza Hukuku’nda genel müsadere, yani kişinin tüm malvarlığı üzerinde müsadere yasak olup özel müsadere kabul edilmektedir. Bu noktada da özel müsadere gereğince müsadere edilecek eşya veya kazancın işlenen suç ile ilgisi bulunmalıdır.

İşlenen suç ile ilgisi olmayan eşya, kazanç, para gibi malvarlığı değerleri müsadere edilememektedir. Uygulamada müsadere yerine eşyanın imhası veya tasfiyesine mahkemece karar verildiği görülebilir. Burada eşyanın imhasından veya tasfiyesinden ziyade müsadereye gidilmesi daha uygun olmaktadır.

Müsadere Çeşitleri

Türk Ceza Kanunu’nda iki çeşit müsadere düzenlenmektedir:

• Eşya (mal) müsaderesi: TCK madde 54’te düzenlenmiş olup işlenen suçla ilgili olan belirli bir eşyanın müsaderesi ile ilgilidir.
• Kazanç (para) müsaderesi: TCK madde 55’te düzenlenmiş olup suç neticesinde elde edilen veya suçun işlenmesine kaynak oluşturan maddi menfaatlerin müsadere edilmesi şeklinde olmaktadır.

Kabahatlerde Müsadere

İlgili maddeye göre kabahatler bakımından müsadere, kabahatin konusunu oluşturan veya işlenen kabahat neticesinde elde edilen eşyanın mülkiyetinin kamuya geçirilmesi şeklinde söz konusu olmaktadır.

Tüzel Kişilerde Müsadere

Buna göre tüzel kişiler; dernek, vakıf, şirket gibi kurumsal yapıları olan kuruluşlar olmaktadır. Özel hukuk tüzel kişisinin yararına suç işlenmesi halinde, yararına suç işlenen tüzel kişi hakkında eşya müsaderesi veya kazanç müsaderesi hükümleri uygulanabilmektedir.

Müsadere Usulü Nedir?

Müsadere usulü, Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen bir güvenlik tedbiridir. Türk Ceza Kanunu ve T.C. Anayasası madde 38 gereğince ceza hukukumuzda genel müsadere söz konusu olmayıp özel müsadere söz konusudur. Genel müsadere, yani kişinin tüm malvarlığı üzerinde müsadere yasak olup, yalnızca suçla irtibatlı eşya veya kazançlar yönünden özel müsadere kabul edilmektedir.

Bir de kabahatler bakımından müsadere ve tüzel kişiler bakımından müsadere söz konusu olup bunlar gerçek kişiler bakımından müsadereden ayrı olarak değerlendirilir. Buna göre kabahatlerde müsadere; kabahatin konusu olan eşyanın veya işlenen kabahat neticesinde elde edilen eşyanın mülkiyetinin kamuya geçirilmesi şeklinde, tüzel kişilerde müsadere ise özel hukuk tüzel kişisinin yararına suç işlenmesi halinde, yararına suç işlenen tüzel kişi hakkında eşya veya kazanç müsaderesi hükümlerinin uygulanması şeklinde ortaya çıkmaktadır.

Sonuç olarak, müsadere usulü bir suçla ilgili olan eşyanın veya kazancın mülkiyetinin devlete geçirilmesidir. Eşya ve kazanç müsaderesi olmak üzere iki türlüdür. Kabahatler ve tüzel kişiler bakımından da müsadere usulü söz konusu olabilmektedir.

Müsadere kararı verilmesi gereken hâllerde, kamu davası açılmamış veya kamu davası açılmış olup da esasla beraber bir karar verilmemişse; karar verilmesi için, Cumhuriyet savcısı veya katılan, davayı görmeye yetkili mahkemeye başvurabilmektedir.

Kamu davası açılmış olup da iade edilmesi gereken eşya veya malvarlığı değerleri ile ilgili olarak esasla birlikte bir karar verilmemiş olması hallerinde de mahkemece re’sen veya ilgililerin istemi üzerine bunların iadesine karar verilmektedir.

2. Eşya (Mal) Müsaderesi Nedir?

Türk Ceza Kanunu gereğince bir suçun müeyyidesi olan yaptırımlar cezalar ve güvenlik tedbirleri olarak adlandırılmaktadır. Buna göre de hem eşya müsaderesi hem de kazanç müsaderesi birer güvenlik tedbiri şeklinde yaptırım olmaktadır.

Ceza hukukunda cezalar ve güvenlik tedbirleri ayrımının olmasının sebebi; ceza yaptırımının failin kusurluluğu üzerine inşa edilirken, güvenlik tedbirinin failin tehlikelilik hali üzerine inşa edilmesidir.

Müsaderenin güvenlik tedbiri olmasının sonuçları şu şekildedir:

• Kazanılmış hak, tamamlanmış ve kişiye özgü lehte sonuçlar doğurmuş bir hukuki işlemin hukuk sistemi tarafından tanınması ve korunması anlamına geldiğinden, müsadereye ilişkin verilen mahkeme kararlarında kazanılmış hak durumu bulunmamaktadır.
• Mahkemenin bir eşya veya paranın müsadere edilmesi gerektiği halde müsadere konusunda karar vermemesi bile sanık açısından kazanılmış hak durumu oluşturmamaktadır. Mahkeme, sonradan da müsadere konusunda karar verebilir.
• Bir eşya veya kazanç için müsadere hükümlerinin uygulanması için suç işlenmesi zorunlu olsa bile, mahkeme tarafından mutlaka mahkumiyet kararı verilmesi şart değildir. Yani yargılanan kişiler hakkında beraat kararı verilse bile suç ile ilgili olan eşya veya kazanç müsadere edilebilmektedir.
• Mahkemenin verdiği müsadere kararının infazı için infaz zamanaşımı süresi, hükmün kesinleşmesinden itibaren 20 yıl olmaktadır.

3. Eşya (Mal) Müsaderesi Şartları Nelerdir?

Eşya yani mal müsaderesine uygulamada sıkça rastlanmaktadır ve TCK madde 54 gereğince eşya müsaderesinin bazı şartları söz konusudur. Bu şartlar özetle şöyledir:

• Müsadere konusu eşya iyiniyetli üçüncü kişiye ait olmamalıdır: Müsadere konusu eşya suçla ilgili olsa dahi iyiniyetli üçüncü kişiye aitse müsadere edilemez. Üçüncü kişi, kendisine ait eşyanın suçta kullanıldığını bilmiyorsa iyiniyetli sayılmaktadır; bilmesi halinde ise kötüniyetli sayılır ve eşyası müsadere edilebilir.
• Eşyanın bir kısmının müsaderesi: Eşyanın tümünün değil de bir kısmının müsadere edilmesi gerekmekte ise, eşyanın tümüne zarar verilmeksizin müsadere edilecek kısmı ayrılarak müsadere edilir.
• Paydaşlık durumunda müsadere: Suçta kullanılan eşyanın üzerinde paydaşlık varsa, sadece suç ile bağı olan ilgili paydaşın payı müsadere edilmektedir.
• Kasten işlenen suç: Müsaderenin mümkün olabilmesi için suçun kasten işlenmesi gerekmektedir. Taksirli suçlarda müsadere mümkün değildir.
• Suç ile eşya arasında bağlantı: Müsadere konusu olan eşya ve kazanç ile suçun bir bağlantısının olması gerekir ve bu bağlantı üç şekilde tespit edilir:
  • Suçun işlenmesinde bizzat kullanılan eşya müsadere edilebilmektedir.
  • Suçun işlenmesine tahsis edilen eşya müsadere edilebilmektedir.
  • Suçtan elde edilen eşya müsadere edilebilmektedir.
• Tehlikeli eşya: Suçta kullanılmak üzere hazırlanmış para üzerinde değil, suçta kullanılması kamuya tehlike oluşturacak bir para veya eşya üzerinde müsadere uygulanabilmektedir.
• Sınırlı ayni haklar: Müsadere edilecek eşyanın üzerinde iyiniyetli üçüncü kişiler lehine tesis edilmiş sınırlı ayni hak (ipotek, sükna hakkı vs.) varsa müsadere kararı, bu hak saklı kalmak şartıyla verilmektedir.
• Orantılılık ilkesi: Müsadere, mülkiyet hakkına çok ağır bir müdahaledir. Bu nedenle mülkiyet hakkına müsadere yoluyla yapılan müdahalenin işlenen suç ile orantılı olması gerekmektedir.
• Kaim değer üzerinden müsadere: Müsadereye konu eşyanın tüketilip müsadere edilemeyecek şekilde var olmaması halinde, o malın kaim değeri üzerinden müsadere yapılmaktadır.

TCK madde 54/2 de bu durumu, “Eşyanın, ortadan kaldırılması, elden çıkarılması, tüketilmesi veya müsaderesinin başka bir surette imkansız kılınması halinde; bu eşyanın değeri kadar para tutarının müsaderesine karar verilir.” şeklinde düzenlemiştir.

Suçta kullanılmasa bile yasak olan her türlü eşya da müsadere edilebilmektedir.

4. Kazanç Müsaderesi Nedir?

İlgili madde gereğince diyebiliriz ki kazanç müsaderesi, uygulamada her ne kadar “para müsaderesi” olarak bilinse de kazanç ifadesi yalnızca parayı değil, paradan farklı ekonomik değerleri de kapsar. Kazanç müsaderesi, suç işleyerek kazanç elde etmeyi engellemek için düzenlenmiş bir güvenlik tedbiridir.

Uygulamada özellikle zimmet suçu, dolandırıcılık suçu, ihaleye fesat karıştırma suçu, uyuşturucu madde ticareti suçu gibi suçlarda kazanç müsaderesi, işlenen suç nedeniyle elde edilen ekonomik değerler bakımından gündeme gelmektedir.

Kazanç müsaderesinin dört hali bulunmaktadır:

• Suçun bizzat konusu olan maddi menfaatler kazanç müsaderesine konu olmaktadır.
• Suçun işlenmesiyle elde edilen maddi menfaatler müsadere konusu olabilmektedir.
• Suçun işlenmesi için temin edilen maddi menfaatler kazanç müsaderesine konu olabilmektedir.
• Suçun konusu olan veya suçun işlenmesiyle elde edilen veya suçun işlenmesi için temin edilen maddi menfaatlerin değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan her türlü ekonomik değer, kazanç müsaderesine konu olup müsadere edilebilmektedir.

Kazanç müsaderesine konu olan şey sonradan iyiniyetli üçüncü kişinin mülkiyetine geçmiş olabilir. Bu durumda da üçüncü kişinin iyiniyetli olup olmadığına bakılacaktır. Üçüncü kişi, kazanç müsaderesi konusu olan şeyin suçta kullanıldığını bilmiyorsa ve bilebilecek durumda da değilse iyiniyetli kabul edilir ve mülkiyet hakkı korunur. Kişinin, kazanç müsaderesi konusu olan şeyin mülkiyetine geçirilmesi esnasında suçla bağlantısını biliyor veya bilebilecek durumda ise kötüniyetli kabul edilir ve o şey müsadereye tabi olur.

5. Kazanç Müsaderesinin Şartları Nelerdir?

Kazanç müsaderesi bir güvenlik tedbiri olup suç işleyerek kazanç elde etmeyi engellemek amacıyla düzenlenmiştir. Uygulamada özellikle zimmet, dolandırıcılık, ihaleye fesat karıştırma, uyuşturucu madde ticareti gibi suçlarda kazanç müsaderesi, suç nedeniyle elde edilen ekonomik değerler bakımından uygulanmaktadır.

Kazanç müsaderesinin şartları, genel müsadere şartları ile paralel ve uyumlu olup özetle şu şekildedir:

• Kasten işlenen bir suç bulunmalıdır.
• Müsadereye konu bir eşya veya maddi menfaat bulunmalıdır.
• Kasten işlenen suç ile eşya/menfaat arasında bağlantı olmalıdır:
  • Suçun işlenmesinde eşyanın kullanılması,
  • Suçun işlenmesine eşyanın tahsis edilmesi,
  • Eşyanın suç sonucunda meydana gelmesi,
  • Eşyanın suç işlenmesinde kullanılması için hazırlanması durumlarında suç ile eşya arasında bağlantı bulunduğu kabul edilir.
• Söz konusu eşya veya menfaat iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamalıdır.

6. Müsadere Zamanaşımı Kaç Yıldır?

Müsadere, Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen bir güvenlik tedbiridir. Buna göre müsaderenin genel şartları tekrar hatırlatılacak olursa:

• Kasten işlenen bir suç işlenmiş olması gerekmektedir.
• Müsadereye konu bir eşya bulunması gerekmektedir.
• Kasten işlenen suç ile eşya arasında bağlantı bulunması gerekmektedir (suçun işlenmesinde eşyanın kullanılması, suçun işlenmesine tahsis edilmesi, eşyanın suç sonucunda meydana gelmesi, eşyanın suç işlenmesinde kullanılması için hazırlanması).
• Söz konusu eşya iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamalıdır.

Müsadere bakımından infaz zamanaşımı bulunmaktadır. Mahkemenin verdiği müsadere kararının infazı için infaz zamanaşımı süresi, hükmün kesinleşmesinden itibaren 20 yıl olmaktadır. Aksi takdirde kararın infaz kabiliyeti kalmayacaktır.

Eşya veya kazanç müsaderesi fark etmeksizin, müsadere bir güvenlik tedbiri olduğu için müsadere hükümlerinin uygulanmasında kazanılmış hak kuralları uygulanmamaktadır.

7. Kaçakçılık Kanununa Göre Müsadere Nedir?

Türk Ceza Hukukumuzda ve mevzuatımızda “Kaçakçılık Kanunu” adıyla ayrı bir kanun bulunmamaktadır. Türk Ceza Kanunu’muz bulunup Ceza Kanunu’nun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir.

Türk Ceza Kanunu’na göre müsadere, yaptırım türlerinden biri olan güvenlik tedbiridir. Bir eşya veya kazanç üzerinde müsadere kararı verilebilmesi için genel anlamda aşağıdaki şartlar aranır:

• Kasten işlenen bir suç işlenmiş olması gerekmektedir.
• Müsadereye konu bir eşya bulunması gerekmektedir.
• Kasten işlenen suç ile eşya arasında bağlantı bulunması gerekmektedir (suçun işlenmesinde kullanılması, suçun işlenmesine tahsis edilmesi, suç sonucunda meydana gelmesi, suç işlenmesinde kullanılması için hazırlanması).
• Söz konusu eşya iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamalıdır.

8. Müsadere Kararının Kaldırılması Talebi

Bir suç işlenmesi halinde mahkeme, güvenlik tedbirlerinden olan müsaderenin uygulanmasına hükmedebilmektedir. Müsadere kurumu itirazsız bir kurum değildir; müsadere kararına karşı itiraz ve kaldırılması talebi mümkündür.

Müsadere kararının kaldırılması talebi için yapılması gerekenler bakımından; bu talepte bulunacak kişi, ilgili mahkemeye yazılı bir dilekçeyle başvurarak malın iadesini isteyebilmektedir. Müsaderenin kaldırılması talebinde bulunacak olan kişi dilekçesinde, müsadereye konu eşyanın suçla ilgisinin bulunmadığı, kararın hatalı verildiği ya da hukuka aykırı olduğu hususlarını somut gerekçelerle açıklamalıdır.

Müsadere Kararının Kaldırılması Talebi Dilekçe Örneği

9. Müsadere Kararı İnfaz Zamanaşımı

Müsadere bir güvenlik tedbiri olup güvenlik tedbirleri de ceza hukuku yaptırımlarındandır. Ceza hukuku yaptırımları cezalar ve güvenlik tedbirleri şeklinde ikiye ayrılmakta olup müsadere de bir güvenlik tedbiri olarak kabul edilmektedir.

Müsaderenin güvenlik tedbiri olmasının sonuçları özetle şunlardır:

• Kazanılmış hak, tamamlanmış ve kişiye özgü lehte sonuçlar doğurmuş bir hukuki işlemin hukuk sistemi tarafından tanınması ve korunması anlamına geldiğinden, müsadereye ilişkin verilen mahkeme kararlarında kazanılmış hak durumu olmamaktadır.
• Mahkemenin bir eşya veya paranın müsadere edilmesi gerektiği halde bu konuda karar vermemesi bile sanık açısından kazanılmış hak oluşturmaz; mahkeme her zaman müsadere konusunda karar verebilmektedir.
• Bir eşya veya kazanç için müsadere hükümlerinin uygulanması için suç işlenmesi zorunlu olsa da mahkumiyet kararı şart değildir; beraat verilse dahi suçla ilgili eşya veya kazanç müsadere edilebilir.

Mahkemenin verdiği müsadere kararının infazı için infaz zamanaşımı süresi, hükmün kesinleşmesinden itibaren 20 yıl olmaktadır. Bu süre dolduğunda kararın infaz kabiliyeti kalmayacaktır.

Eşya veya kazanç müsaderesi fark etmeksizin, müsadere bir güvenlik tedbiri olduğu için müsadere hükümleri uygulamasında kazanılmış hak kuralları uygulanmamaktadır.

10. Müsadere Yargıtay Kararları